Khung pháp lý mới về AI và dữ liệu khách hàng – Shop online cần biết gì?

Khung pháp lý mới về AI và dữ liệu khách hàng – Shop online cần biết gì?

Trong kỷ nguyên AI, dữ liệu khách hàng trở thành tài sản quý giá. Tuy nhiên, việc thu thập, xử lý, lưu trữ và sử dụng dữ liệu này không chỉ là bài toán công nghệ — mà còn là vấn đề pháp lý rất nhạy cảm. Để tránh rủi ro bị xử phạt hoặc mất uy tín, các shop online cần nắm được khung pháp lý mới nhất liên quan đến dữ liệu cá nhân và AI.

1. Các văn bản pháp luật quan trọng về dữ liệu cá nhân và AI tại Việt Nam

Dưới đây là các quy định pháp lý chủ chốt mà shop online cần chú ý:

2. Quy định cốt lõi mà shop online cần tuân thủ

Dưới đây là các nguyên tắc và quy định cụ thể mà bạn nên áp dụng ngay:

2.1. Nguyên tắc thu thập – xử lý dữ liệu

• Có sự đồng ý rõ ràng: Trừ các trường hợp được luật cho phép, mọi việc thu thập dữ liệu cá nhân (tên, số điện thoại, địa chỉ, email, thông tin giao dịch…) phải được sự đồng ý rõ ràng của người dùng. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT+2Tạp chí Cộng sản+2

• Minh bạch về mục đích: Shop phải công bố chính sách bảo vệ dữ liệu, cho biết rõ mục đích thu thập, phạm vi sử dụng và thời gian lưu trữ. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT+2Công ty Luật TNHH Youth & Partners+2

• Giới hạn dữ liệu thu thập: Chỉ thu thập dữ liệu cần thiết cho mục đích đã công bố; không thu thập dư thừa hoặc dữ liệu nhạy cảm trừ khi cần thiết và có biện pháp bảo vệ cao hơn. Tạp chí Cộng sản+1

2.2. Quyền của chủ thể dữ liệu

Chủ thể dữ liệu (khách hàng) có các quyền sau:

• Quyền truy cập, xem dữ liệu mà shop đang giữ.

• Quyền sửa đổi hoặc cập nhật khi dữ liệu sai hoặc không còn phù hợp.

• Quyền xóa dữ liệu nếu không cần thiết hoặc người dùng rút lại đồng ý.

• Quyền rút lại sự đồng ý đối với việc xử lý dữ liệu.

• Quyền phản đối việc sử dụng dữ liệu cho mục đích tiếp thị hoặc phân tích tự động. Tạp chí Cộng sản+2Công ty Luật TNHH Youth & Partners+2

2.3. Bảo mật dữ liệu & xử lý sự cố

• Shop phải đảm bảo an toàn kỹ thuật và biện pháp bảo mật (mã hóa, kiểm soát truy cập, tường lửa, xác thực đa yếu tố…) để ngăn chặn truy cập trái phép, thay đổi, rò rỉ hoặc phá hủy dữ liệu. Công ty Luật TNHH Youth & Partners+2Tạp chí Cộng sản+2

• Khi phát hiện vi phạm hoặc rủi ro lộ dữ liệu, shop phải thông báo cho cơ quan chức năng trong 24 giờ kể từ khi phát hiện. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT

• Shop cũng phải xây dựng quy trình xử lý khiếu nại của khách hàng về việc sử dụng sai mục đích dữ liệu. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT+1

2.4. Chuyển dữ liệu ra nước ngoài và đánh giá tác động dữ liệu

• Nếu có nhu cầu đồng bộ hoặc lưu trữ dữ liệu khách hàng ngoài lãnh thổ Việt Nam, shop (hoặc sàn TMĐT) phải thực hiện đánh giá tác động chuyển dữ liệu cá nhân ra ngoài và thông báo hồ sơ đến cơ quan quản lý (ví dụ Bộ Công an) theo quy định của Nghị định 13/2023. Tạp chí Ngân Hàng+1

• Việc chuyển dữ liệu ra nước ngoài phải đảm bảo điều kiện an toàn và tương thích với quy định quốc gia nhận dữ liệu. Tạp chí Ngân Hàng+1

2.5. Trách nhiệm khi hợp tác với bên thứ ba

• Nếu shop ủy quyền cho bên thứ ba (ví dụ đơn vị xử lý dữ liệu, đối tác Marketing, nền tảng AI) thu thập, xử lý dữ liệu khách hàng, hợp đồng giữa hai bên phải quy định rõ trách nhiệm bảo mật, tuân thủ pháp luật. Nếu hợp đồng không rõ ràng, shop vẫn chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu có vi phạm. THƯ VIỆN PHÁP LUẬT

• Cần kiểm tra, đánh giá năng lực bảo mật của bên thứ ba trước khi hợp tác.

3. Những thách thức với AI trong TMĐT và cách ứng phó

AI trong thương mại điện tử thường cần sử dụng dữ liệu lớn, học mô hình hành vi và thực hiện các quyết định tự động (gợi ý, phân tích, cá nhân hóa). Điều này đặt ra các rủi ro:

• Xâm phạm quyền riêng tư: AI có thể khai thác dữ liệu nhạy để dự đoán hành vi, nếu không kiểm soát tốt sẽ vi phạm quyền riêng tư cá nhân. Thuế & Hải quan Online+1

• Thiết kế “bảo mật theo thiết kế” (Privacy by Design) không được áp dụng: nếu hệ thống AI không được thiết kế với bảo mật từ đầu, rủi ro lộ dữ liệu rất cao. Thuế & Hải quan Online+1

• Khó minh bạch trong thuật toán AI: khi AI đưa ra quyết định (ví dụ cá nhân hóa giá, đề xuất sản phẩm), có thể người dùng không hiểu lý do. Đây là điểm mà pháp luật mới sẽ quan tâm.

Cách ứng phó gợi ý:

• Khi phát triển hoặc tích hợp AI, shop nên yêu cầu hoặc xây dựng bản mô tả logic/luật nội bộ: khi nào AI được phép xử lý, mức độ nào cần sự xác nhận của con người.

• Áp dụng kiểm toán thuật toán, đánh giá rủi ro định kỳ và minh bạch cho người dùng khi AI sử dụng dữ liệu họ.

• Thiết lập bản “thuật toán giải thích” (explainable AI) nếu có thể để đảm bảo người dùng và cơ quan quản lý có thể kiểm tra được lý do ra quyết định.

4. Gợi ý hành động cụ thể cho shop online

• Công bố chính sách dữ liệu rõ ràng: Hiển thị chính sách bảo vệ dữ liệu tại nơi dễ thấy (footer, trang chính sách riêng).

• Cơ chế xin đồng ý rõ ràng: Khi người dùng đăng ký, mua hàng hay tương tác, phải có hộp chọn (checkbox) để đồng ý hoặc từ chối việc sử dụng dữ liệu cho mục đích marketing.

• Phân quyền truy cập nội bộ: Nhân viên chỉ được truy cập dữ liệu phù hợp với vai trò, không để mọi người truy cập dữ liệu nhạy cảm.

• Kiểm tra đối tác AI / Marketing: So sánh năng lực bảo mật, yêu cầu cam kết pháp lý, đánh giá uy tín.

• Xây dựng quy trình xử lý khi có sự cố: Kịch bản cảnh báo, thông báo khách hàng, phối hợp với cơ quan chức năng.

• Theo dõi cập nhật luật mới: Kể từ 1/1/2026, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực — shop cần theo dõi hướng dẫn chi tiết khi luật đi vào thực thi.

Kết luận

Shop online sử dụng AI và phần mềm quản lý bán hàng cần rất cẩn trọng với pháp lý dữ liệu. Thu thập phải minh bạch, bảo vệ phải chắc chắn, xử lý AI phải có kiểm soát, và tuân luật mới chính là điều kiện để tồn tại và phát triển bền vững.